Maksymilian Jackowski

MAKSYMILIAN JACKOWSKI (1815 - 1905) - działacz społeczno - gospodarczy.

Pomimo wczesnego uwłaszczenia (1823), chłopi wielkopolscy długo jeszcze nie mogli się wyleczyć z niemocy gospodarczej. Postanowiła dopomóc im inteligencja. Założona w 1848 r. przez Augusta Cieszkowskiego - na wzór angielski - organizacja „Liga" z centralą w Berlinie, zaleciła swoim filiom powiatowym, aby zajęły się oświatą ludu wiejskiego. Niestety władze pruskie do tej inicjatywy Polaków odniosły się zdecydowanie wrogo i „Liga" szybko została rozwiązana. Ziarno jednaj zostało rzucone na podatny grunt i w 1866 r. wielkopolski chłop Dionizy Stasiak założył Kółko Rolnicze w Dolsku koło Śremu. Wkrótce zaczęły powstawać następne. Zrodził się też pomysł ustanowienia dla kółek patronatu. Misję tę w roku 1873 otrzymał Maksymilian Jackowski. Zaniechał on dotychczasowego pisania urzędowych odezw do władz i zaczął działać praktycznie. Docierał do najodleglejszych zakątków i przewodniczył zebraniom osobiście. Namawiał chłopów i wyzyskiwał swoje osobiste stosunki, toteż rozwój kółek odbywał się żywiołowo.
Oprócz zebrań wiejskich, wyznaczono coroczne zebrania delegatów w Poznaniu pod przewodnictwem patrona. Jackowski nalegał, aby na zebrania kółek, gospodarze przyprowadzali młodzież. Dla zachęty urządzał wystawy, losowania narzędzi rolniczych, zwiedzanie wzorowych gospodarstw, a gdy kasa była pusta, potajemnie zasilał ją z własnej kieszeni. Kółka Rolnicze nie poprzestały jedynie na ulepszeniach gospodarczych, lecz wkroczyły nawet w dziedzinę oświatową i społeczną. Zakładały czytelnie, zamykały karczmy i wyznaczały ceny ziemi.
Poznajemy więc bliżej patrona Kółek Rolniczych, człowieka dzięki któremu chłopi wielkopolscy tak skutecznie oparli się germanizacyjnej polityce władz pruskich. Urodzi ł się 12 października 1815 r. w Słupi koło Śremu. Najpierw uczył się w domu, następnie w poznańskim Gimnazjum św. Marii Magdaleny, którego jednak nie ukończył. Po odbyciu służby wojskowej w Śremie, praktykował w nowatorskim gospodarstwie rolnym w Turwi. Później pracował w majątku Źrenica w powiecie średzkim, następnie dzierżawił folwark Poberże na Podolu.
Do Wielkopolski powrócił w 1850 r. i zakupił majątek ziemski Pomarzanowiece koło Pobiedzisk, w którym gospodarował do roku 1855, równocześnie coraz bardziej angażując się w organicznikowską działalność społeczno - gospodarczą. Wstąpił do ziemiańskiego Towarzystwa Rolniczego. Pisywał także w „Ziemianinie", a w 1861 r. uczestniczył w zjeździe organizacyjnym Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. W roku 1863 jako tzw. Komisarz cywilny na powiat średzki (wówczas Pobiedziska i okolice należały do tego powiatu) należał do tajnego komitetu przygotowującego pomoc dla powstańców styczniowych. Komitet wykryła policja pruska, a Jackowski trafił do więzienia, najpierw w Gnieźnie, później w poznańskiej Cytadeli i do berlińskiego Moabitu. W 1864 r. był jednym z oskarżonych w procesie berlińskim, został wówczas uniewinniony. Rok później (1865) wszedł w skład Zarządu Centralnego Towarzystwa Gospodarczego.
Próbował także publicystyki organicznikowskiej i podjął się wydawania „Orędownika". W 1873 r. z ramienia Centralnego Towarzystwa Gospodarczego objął opieką parafialne Kółka Rolnicze. Patronat ten sprawował do 1900r. Stał się on głównym dziełem jego życia, przynosząc ogromną popularność i przydomek „króla chłopów". Jackowski ciągle zachęcał do zakładania Kółek Rolniczych i osobiście opiekował się istniejącymi. Swoimi działaniami liczbę ich podniósł z trzydziestu do dwustu. Prowadził również akcje oświatowe i instruktażowe. Zapoczątkował wydawanie „Rocznika Kółek" (do 1875) i „Poradnika Gospodarskiego"(do 1889). W 1885 r. na stałe zamieszkał w Poznaniu, gdzie zmarł 14 stycznia 1905 r. Po manifestacyjnym pogrzebie spoczął we Wronczynie koło Pobiedzisk.
Ożenił się z Marią z Lichtnekerów, z którą miał troje dzieci: Mieczysława (zginął w powstaniu styczniowym), Tadeusza Kryspiana oraz Józefę.

Opracował Tadeusz Panowicz

Literatura:
1. „Polski słownik biograficzny", t. 1-25 - Kraków 1935 - 1980.
2. „Wielkopolski słownik biograficzny" - Warszawa - Poznań 1981.
3. „Wielkopolanie XIX wieku", t. 1-2 - Poznań 1966 - 1969.
4. T.G. Jackowski, „W walce o polskość" - Kraków 1972.
5. T.Panowicz, „Reporter Gnieźnieński" 2006 nr 17.