Teofil Lorkiewicz

TEOFIL LORKIEWICZ ( 1885 - 1944) - leśnik, powstaniec wielkopolski, organizator służby leśnej, konspiracyjny Szef Leśnictwa podczas okupacji hitlerowskiej.

Urodził się w Pobiedziskach 1 marca 1885 r. w rodzinie mistrza krawieckiego Juliana i Anny z Kuczyków. W Pobiedziskach ukończył szkołę ludową, a na dalszą naukę udał się do Gniezna. Było to gimnazjum pruskie, ale większość jedno uczniów stanowili Polacy. Teofil duszę miał rogatą, toteż nie poprzestał na wkuwaniu zadanych lekcji. W 1903 r. - jako współzałożyciel rozpoczął działalność w gimnazjalnym Towarzystwie Tomasza Zana (TTZ). W tej zakonspirowanej organizacji samokształceniowej doskonalono język polski, poznawano literaturę i historię ojczystą, a nade wszystko wpajano patriotyzm.
Gnieźnieńska policja pruska jednak nie próżnowała i tetezetowcy zostali wykryci. Posypały się wyroki. Jedni trafili do więzienia, inni zapłacili wysokie grzywny, kilku wyrzucono za szkoły. Jednym z wyrzuconych był Teofil. Świadczy o tym wykaz maturzystów, zamieszczony w jednodniówce „Brzask" wydanej w 1948 r. z okazji 85-lecia szkoły (obecnie nosi imię Bolesława Chrobrego). Mimo szykan, nadal działał w TTZ, nawet podczas studiów w Akademii Leśnej w Tharandt koło Drezna. Trafił tam, bowiem w tej uczelni nie wymagano świadectwa dojrzałości. W latach 1907 - 1910 był członkiem zarządu TTZ.
Ukończywszy w 1910 r. akademię - już jako wykształcony leśnik, odbył krótką praktykę w Czerniejewie (wówczas prywatny kompleks lasów w ordynacji Skórzewskich), następnie w Chlewiskach (w Kieleckiem). Pełnił wtedy również funkcję członka pierwszej Rady Nadzorczej Polskiej Agencji „Paged" w Warszawie. Kolejnym miejscem pracy Lorkiewicza, ale już na stanowisku nadleśniczego, były lasy w ordynacji Kwilcz (własność rodziny Kwileckich).
Gdy w Wielkopolsce wybuchło powstanie (1918 - 1919), wziął w nim czynny udział. Niestety nie udało się ustalić, gdzie i w jakim charakterze.
W niepodległej Polsce, jako ceniony fachowiec - a takich w owym czasie wśród Polaków było niewielu - zaczął robić karierę. W 1919 r. przejął po Niemcach nadleśnictwo w Sierakowie, skąd skierowano go do Gdańska w celu zorganizowania tamtejszej Dyrekcji Lasów Państwowych. Został jej dyrektorem. Od roku 1925 pełnił funkcję dyrektora okręgu toruńskiego, a od 1931 okręgu poznańskiego. Na tej posadzie pozostał do wybuchu wojny w 1939 r.
Po napaści hitlerowców na Polskę, nie czekając na wysiedlenie, przeniósł się do Warszawy. Tu szybko nawiązał kontakt z polskim podziemiem i otrzymał bardzo odpowiedzialne zadanie. Pierwszy delegat rządu emigracyjnego Cyryl Ratajski (1875 - 1942, prawnik, działacz polityczny, prezydent miasta Poznania), powołał Lorkiewicza na Szefa Leśnictwa w ekspozyturze krajowej. Znów wykazał się niespożytą energią. Pod pseudonimem „Sosnowski" przystąpił do organizowania sieci placówek oporu, zwłaszcza konspiracyjnej Pady Głównej Leśnictwa (został jej kierownikiem), która wkrótce przekształciła się w Radę główną Cywilnego Ruchu Oporu Leśników. Jej członkowie działali na terenie całego okupowanego kraju, stale współpracując z wojskowym i politycznym podziemiem bez względu na przynależność. Ponadto prowadzono sabotaż ekonomiczny, dywersję, udzielano pomocy i schronienia oddziałom partyzantki oraz ludności cywilnej. Przede wszystkim sabotowano niemiecką administrację leśną prowadzoną rabunkowy wyrąb polskich lasów, chroniąc drzewostan przed totalną dewastacją. Tego typu działalność pochłaniała wiele ofiar wśród leśników, toteż Lorkiewicz przewidując jej skutki, już na początku wojny powołał Komisję Samoobrony Koleżeńskiej, która istniała do wybuchu powstania warszawskiego. Do dziś nie udało się ustalić, co skłoniło tego doświadczonego konspiratora, że w lipcu 1994 r. kiedy wojska sowieckie podeszły pod Warszawę, postanowił nawiązać kontakt z ich dowództwem aby ujawnić kierowaną przez siebie organizację. W tym celu udał się do Warszawy ( z czasowego miejsca pobytu we wsi Otrębusy koło Pruszkowa). Poczynania Lorkiewicza spełzły na niczym, bowiem 1. sierpnia zaskoczył go wybuch powstania.
Następne godziny okazały się tragiczne. Trzeciego dnia powstania do mieszkania przy ulicy Marszałkowskiej 9, w którym przebywał u swoich szwagrów - Antoniego i Leona Czekay, wtargnęli gestapowcy. Wszystkich aresztowano i prawdopodobni jeszcze tego samego dnia całą trójkę rozstrzelano w hitlerowskiej katowni przy alei Szucha. Niestety, nie jest znane miejsce ich pochówku. Po tej tragedii podejrzewano, że aresztowanie, było wynikiem donosu kogoś kto znał zamiary Lorkiewicza i w jego nierozważnym postępowaniu zwietrzył zdradę.
W 80. rocznicę powstania Lasów Państwowych, w lipcu 2004r., czerniejewscy leśnicy przed swoją siedziba ustawili kamień pamiątkowy, a na przytwierdzonej do niego tablicy umieścili napis: „Pamięci wybitnego leśnika tej ziemi Teofila Lorkiewicza 1985 - 1944 Dyrektora DLP w Poznaniu. Leśnicy z Nadleśnictwa Czerniejewo".
W 1911 r. wziął ślub z Marią Kantecką. Owdowiał w roku 1932. W 1942 ożenił się ponownie z Ireną Czekay. Z tego związku urodził się syn Roman (prawnik).

Opracował Tadeusz Panowicz

Literatura:
1. Marian Paluszkiewicz, Jerzy Szews, „Słownik biograficzny członków tajnych towarzystw gimnazjalnych w Wielkim Księstwie Poznańskim 1850-1918" - Poznań 2000.
2. „Leśnictwo polskie w okresie drugiej wojny światowej" - Warszawa 1967
3. „Polski słownik biograficzny", t. 1-39 - Kraków 1935-1999.
4. Józef Kostrzewski, „Z mego życia. Pamiętnik" - Wrocław 1970.
5. „Encyklopedia leśna" - Warszawa 1980.

Foto:

1. Teofil Lorkiewicz - fotografia z 1920 roku

2. Teofil Lorkiewicz - fotografia z 1935 roku